Le Anglune Pan omane Njerimata tala o Nevo Bulgarijako Zakono pa Egaliteto: - Bulgaricko Krisako Akto Peravel e Diskriminacija Kontra le om
15 December 2004
STRATEGIJAKĘ akcijengę pasur kataj rig kata ERRC thaj leskę partnerja pe `l thana spide la Bulgarijakę krisa, te kęren le akcije kontra `l diskrimina-torja, sar akana si ramome ando nevo Bulgarijako akto kontra e diskriminacija. Le krisa anzaren e kompenzacija le řomane žrtvengę thaj viktimongę te vazdinisavol palpale lengi paćiv.
De kana le neve anti-diskriminacijakę zakonur line zor ande Bulgarija ando djes 1. januaro 2004 o ERRC korkořo thaj/vaj khetane la fondacijasa Romani Baht (RBF) thaj/vaj le Bulgarijakę Hel-sinki Komitetosa (BHC) vazdine vuni civilni akcije phangle la diskriminacijasa kontra `l Řom. Vi te na nakhlja înkę jek bęrš de kana o zakono lja zor o ERRC thaj le lokalni partnerja panź var njerisarde ande la Bulgarijakę krisa.
O angluno krisako proceso ankęrdilo pe 9. juli 2004, kana la Sofijaki Distriktoski Kris došardja e kumpanija VALI Ltd. thaj thodja la te poćinel e kompenzacija kaj Sevda Nanova. E Sevda Nano-va sî jek řomaji źuvlji haj e kris arakhlja, kę sas la problemur ande `l servizur numa anda kodja, kę sî voj Řomnji. Ka VALI Ltd. si jek dućano pala `l calja po pijaco la Sofijako. Le dućanoskę bućarja či kamle te anzaren la Nanovakę či sosko servizo haj dine la drom anda dućano. E kumpa-nija kęrdja sa kodja zorasa thaj le gaźe akušle la anda laki řomaji faca. E kris arakhlja, kę kodja sî diskriminacija pe rasaki sama haj kodolasa pha-glja pe vi la Bulgarijako zakono.
E dujto bući pecisajli po 12. juli 2004, kana la Sofijaki Distriktoski Kris dja decizija paj trjaba kata Rumen Grigorov kontra la Sofijaki the-meski elektrikaki kumpanija. Le Rumenoskę či dine dozvola te phandel pesko khęr la elekrikaka mrjažasa anda kodja, kaj vov či dja peski sęmnatura po komplimentarno lil, savo bi delas la kumpanijakę zor, te thol lesko sato, kaj sîkavel sode elektrika vov hasnisardja, pe `k kilo učo de 9 metre. E kumpanija argumentisardja, kę numa pe kasavi sama le Řom našti ilegalno te phanden pe la elektrikaka mrjažasa. O Řom poćinelas regularno peski elektrika, či jeg data či zumadja te phandel pe ilegalno karing e mrjaža, numa vo naštisardja te kontrolišîl pesko sato, anda kodja, kę kodo sato sas thodo pe bimalado than ali e kumpanija či lja sama kodolatar. Źanglol pe, kę kasavo fjal bući e kumpanija kęrel numa ande řomaji mahala thaj la Sofijaki Distriktoski Kris arakhlja, kę o Řom sas diskriminirime thaj dja decizija, te e kumpanija putrel jek adekvatno drom karing o sato thaj maj but te na pecin pe kasave trjabe.
Ando 6. avgusto 2004 la Sofijaki Distriktoski Kris dja decizija pa jek aver bući, kaj sas vorta sar e dujto trjaba. E Kris kęrdja kodja pe poziti-vno sama le Kocho Kochevoski thaj avere panźe Řomengi, kaj trajin ande Filipovci, jek řomaji se-gregirime mahala ande Sofija. E Kris arakhlja, kę e elektrikaki themeski kumpanija phaglja o zako-no kontra e dikriminacija. Desja importantno sî, kę makar o zakono lja zor maj palal sar pecisajli kaća trjaba. E Kris implementirisardja e direktiva, thaj maladja, kę o zakono važîl vi pe buća kaj pecisajle maj anglal sar lja vo zor vi pe slučajur kaj pecisajle maj palal. E Kris arakhlja, kę le Řomengi žalba sas maj laśes argumentirime sar e pozicija la kum-panijaki. E kumpanija zumadja te sîkavel kę vi le aver konzumentur, na numa le Řom, sas tretirime pe sa kodja sama thaj laki bući či phagel čisosko zakono. E Kris maladja, kę le šov źene Řom sas diskriminirime thaj dja e decizija, te e kumpanija te huljarel tele le elektrikakę satur thaj te thol le pe kasavo učimos kaj šaj aręsel pe źi lende, thaj vi dja decizija te poćinel pe le Řomengę kompenzacija.
E štarto trjaba njerisarde le Řom le neve zakono-sa. Kaća trjaba sas phangli la diskriminiacijasa pe sama la bućakę thaneski. Ando 13. avgusto 2004 la Sofijaki Distriktoski Kris lja e decizija ande trjaba katar o Angel Assenov kontra Kenar Ltd. Kaća kumpanija či meklja le Assenovos te avel po inter-vjuo katar sama la bućaki, numa anda leski ethnija, kę sî vo Řom. E Kris kęrdja analiza thaj źanglja, kę o tęrno Řom, kaj buśel Assenov mardja telefono ando ofiso la kumpanijako, kaj kęrel xamaskę pro-duktur thaj fulavel le. Vov puślja pala bućako than, kaj e kumpanija anzardja ande reklama. Jek źeno la kumpanijako dja les anglal thaj informacije pa le kondicije, save si trebuime pe bućako than. O gaźo mothodja le Assenovoskę, te avel pala intervjuo. Athoska o Řom puślja, te si leski řomaji ethnija jek problemo te len les pe bući. O gaźo dja les anglal, kę čačimasa kodja kam avel jek problemo thaj phendja vov te na avel pala intervjuo anda kodja, kę e kumpanija ankęrel jek striktno politika te na len pe ´l Řom pe bući. Kana delas pe duma pa telefono, o Řom kęrdja te ašundjon le glasur maj zurales thaj sa le svatur ašunde vi le aver źene, kaj maj palal afirmisarde ande kris, kę kodja sas o čačimos. O Řom haćarel antrego trjaba sar diskriminacija thaj rodja kompenzacija thaj řudjisardja e kris, te aśavel la dikriminacijaki praktika ande bući la kumpa-nijaki. La Sofijaki Distriktoski Kris dja decizija, te avel realizirime sa kodja so manglja o Řom.
Ando 19. avgusto 2004 la Sofijaki Distriktoski Kris dja decizija ande trjaba kontra la elektrikaki themeski kumpanija, savi diskriminirisardja le Řomen, kaj čačimasa poćinenas palaj elektrika. O ERRC sas pe kodo proceso sar jek interesuime partja. Po 9. januaro 2004 śindja e kumpanija e maj bari sîrma ande řomaji mahala, anavesa “Fakulteta” ande Sofija, aj kadja aśile bi strujako maj but de ek šêl řomane familije. O menedžeri la kumpanjako či desar či kamlja te vortol e bući maj but vrjama sar duj śon, phendindoj kę but źene anda `l Řom či poćinde la kumpanijakę peskę unźilimata. Khetane kukolenca, saven sas le unźilimata, aver tranda řomane familije, saven nas čisoskę unźilimata, sas śinde kataj elektrikaki sîrma. Pe kris le Řom phende, kę kasave akcije buśon “kolektivni sankcije” kontra došale thaj vi kontra bidošale thaj kodja sî dikriminacija, kę e bući pecisajli ande řomaji mahala thaj kę la elektrikaki sîrma ande `l gaźikane mahale č`eg data či śinen la numa anda kodja, kę vuni źene či poćinen palaj elektrika. La Sofijaki Distriktoski Kris maladja, kę čačimasa le Řom sas diskrimini-rime kataj rig la kumpanijaki.
La rasaki diskriminacija, sar kaj sîkadjam la ande kodola panź trjabe, phagel but maškar-the-mutne standardur, save aśên ande UN Konven-cija palaj Eliminacija kata sa le Forme la Rasaka Diskriminacijakę thaj ande Maškar-themutno Kon-vento kata Civilni thaj Politikakę Čačimata. Kodja diskriminacija sî vi kontra la Bulgarijako anti-diskri-minacijako zakono, ande saveste makar naj vorta ra-mome paj rasaki diskriminacija, sajek vo či permitil diskriminacija vi katar la publikakę organur vi katar le individualni źene ande svako fjal la publikakę trajosko uključime o anzarimos le servizongo thaj bućakę trjabe. Kodja anel karing specialni legalni procedure kontra diskriminacija thaj del dumo le grupengę kata `l manušîkane čačimata, save aven pe kris anda peski inicijativa, kana naj źene, save anen pe kris e žalba, ande `l situacije, kana sî phagle le čačimata katar maj but grupe. Kasavi methoda sas hasnime katar o ERRC thaj leskę partnerja vorta ande paluji trjaba, pa savjate ramosardjam xancî maj opre. Fajma maj importantno sî, kę o nevo Bulgarijako zakono mekęl o pharimos te arakhęl pe o čačimos pe `l došarde diskriminatorja, te peli pe lende e doš la diskriminacijaki, thaj či mangel kata le žrtve thaj viktimur la diskriminacijakę, von te sîkaven peski čačimaski argumentacija thaj kodola-sa te aręsęn pesko čačimos. Butivar vi athoska kana pecisajle već spomenime trjabe o ERRC kęrdja “ amicus brief`-ur” palaj kris, te detailno sîkavel o koncepto “kon anda `l partije musaj te dokažîl e doš.” La Bulgarijako anti-diskriminacijako zakono implemetirisajlo pala řudjimos kataj la Evropaka Unijaki Rasakę Egalitetoski Direktiva.
E Ekskutivno Direktorkinja kata ERRC , e raji Dimitrina Petrova, analizirisardja kakala panź krisakę trjabe thaj maladja: “Kadala decizije peren amengę drago. Le zakonur sî kadići de laśe, sode vorta sî implementirime. La Bulgarijakę krisa aka-na sîkade kodja pe paćivali sama. Von hasnisarde o šaipe te implementirin o solidno nevo zakono thaj vortosarde o bičačimos savestar sas dukhade le řomane žrtve thaj viktimur la diskriminacijakę. La Bulgarijako eksemplo sîkavel, kę e implemen-tacija kataj nevi legalno baza či lel but vrjama, te si ande `l vas potrebni zakonoskę instrumentur .” Pa-laj maj but detailur pa `l spomenime krisakę trjabe řudjis tumen te kontaktirin : Branimir Plese, ERRC Legalno Direktori (e-mail: branko@errc.org, teleforno: +361 413 2200).
