Generalno deklaracija pala e manusengeri chachipena

04 June 2004

217 A (III) Kerdi thaj oficialno inkaldi avri pe 10. -to decembro 1948. bersh

• Sar si manushesko phutjaripe, leski sloboda baza pala e saste lumako lachipe.
• Sar e hoji mashkar e manusha andas butivar maripe, thaj sar si majbari manushengi ideja te kerel pe’ an sasti luma slobodno vorba mashkar e manusha, te e manusha kamen jekhe-avereski patjiv, te naj len dar.
• Sar si importantno te e manusengere chacipena legalno aven protektuime/arakhadine te o manush na dzal kontra e tiranija thaj bilachipe.
• Sar si importantno te vazdel pe’ opre thaj shukarel pe’ relacija mashkar e manusha.
• Sar e phuvja saven si reprezentantura an jekhethaneske nacije an piri deklaracija vadzi jekh drom /inke jekhvar, proklamuisarde patjiv an manushesko chachipen, patjiv pala e manushengo phutjaripe, patjiv an egaliteto mashkar e mursha thaj e dzuvja.
• Sar jekhethaneske nacije kamen te bararen o sociijalno anglunipe thaj te shukaren e manushengo standardo.
• Sar e phuvja saven si reprezentantura an jekhethaneske nacije phende kaj kamen te keren godo so khetane vorbin.
• Sar si hatjaripe pala kadala chachipena but importantno te bi kerela pe’ realizacija.
  O generalno kidipe del avri

Kadi globalno deklaracija pala e manushenge chachipena sar jekhetanesko standardo savo trubun te akceptuin/len sa e phuvja thaj sa nacionura. Svako manush thaj svako institucija trubul te gindil po shaipe sar te zutinel te realizuil pe’ kadi deklaracija.

Kotor 1
Sa e manushen si jekh egaliteto thaj sloboda, savoren si egalno chachipen.

Kotor 2
Svakones si egalno shaipe thaj chachipen pe kadala kotora save si shuvdine an deklaracija bi diferencijako pala e rasa thaj kolori, si godo mursh vol dzuvlji, bi diferencijako pala e chib, patjiv, politikako vol aver gindipe.

Kotor 3
Svakones si shaipe te slobodo trail thaj te gindil pire shoresa.

Kotor 4
Khonik khanikas chi tromal te intjarel an phanglipe. O manush manushe chi tromal te kinel thaj bikinel.

Kotor 5
Khonik khanikas chi tromal te dukhavel thaj te kerel doshalipe.

Kotor 6
Svakones si chachipen te avel pindzardo sar jurisdikano subjekto.

Kotor 7
Savore si jekh anglal o gadzikano krisi. Svakones si shaipe pe protekcija te kerel pe’ varesavi diskriminacija savi phagavel kadi deklaracija.

Kotor 8
Svakone manushe si shaipe te arakhel pes po krisi kana vareko kamel te phagavel lesko chachipen thaj shaipe te avel manush sar aver.

Kotor 9
Majanglal o manush del pe po krisi thaj pala godo shaj tradel pe an phanglipe/robija.

Kotor 10
Svakones si egalno shaipe te arakhel pes anglal o krisi savo ka lel decizja pala leske chachipena vol obligacije.

Kotor 11

1. Svako ko si tradino po krisi godolese kaj kerda varesavo bangipe trubul te dikhel pe’sar uzo manush dzi kaj o krisi chi arakhel lesko bangipe/dosh.
2. Khonik khanikas chi tromal te tradel pe po krisi pala vareso so naj legalno bangipe/dosh.

Kotor 12
Khonik chi tromal te dukhavel e manushesko personalno trajo, khonik chi tromal te dukhavel leske familija, khonik chi tromal te ginavel leske lila. Svakones si shaipe te rodel protekcija katar o krisi te vareko kamel te kerel godo so si ramosardino an kava kotor.

Kotor 13

1. Svako shaj slobodno te phirel thaj te trail an savi kamel phuv.
2. Svakones si shaipe te dzal avri andar nesavi phuv (vi andar piri phuv) thaj te iril pe/avel palpale vadzi jekh drom/inke jekhvar.

Kotor 14

1. Svakones si shaipe thaj chachipen te dzal an aver phuv kana vareko tradel les andar e phuv kaj trail.
2. Kava shaipe savo si ramosardino opre (kotor 14/1) o manush chi tromal te lel nasul. Te si o manush tradino po krisi godolese kaj kerda bilachipe savo si kontra pala e deklaracija katar e jekhethaneske nacije les naj shaipe te akharel pe’ pe kadi deklaracija.

Kotor 15

1. Svakones si chachipen te avel les jekh pasporto.
2. Khonik chi tromal te lel pe piri voja averestar leske phuvjake lila thaj shaipe te kerel aver phuvjake lila.

Kotor 16

1. E mursha thaj e dzuvja saven si desh-ohto bresh thaj majbut shaj slobodno prandin pes. E rasa, phuv katar e mursha thaj e dzuvja aven, lengi patjiv chi tromal te avel problemo. Von si egalne kana prandin pes, dzi kaj trail o prandipe thaj kana kamen te phagaven piro prandipe.
2. Prandipe mashkar e dzuvji thaj o mursh shaj kerel pes numaj pe lengi voja kana godo kamel vi mursh vi e dzuvji.
3. E familija si sherutno manushesko reslipe thaj las si shaipe pe chachipaski protekcija.

Kotor 17

1. Svakones si shaipe te avel les barvalipe (phuv, kher thaj aver) korkore thaj vi khetane averenca.
2. Khonik chi tromal te lel averestar lesko barvalipe.

Kotor 18
Svakones si chachipe te slobodno gindil, te sikavel piri patjiv, te pharuvel piri patjiv korkore vol khetane averenca, oficijelno vol personalno, shaj te mothol/phenel piri patjiv thaj shaj sikavel las.

Kotor 19
Svakones si chachipen te slobodno gindil, te slobodno vorbil thaj khonik khanikas chi tromal te dukhavel kaj godo kerel. Svakones si chachipen te akceptuil vol te del informacije pala piri patjiv.

Kotor 20

1. Svakones si shaipe te slobodno alosarel vi te kerel butji avere manushenca.
2. Khonik nashti kontra piri voja te dzal ande varesavo amalipe/asocijacija

Kotor 21

1. Svakones si chachipen te butjarel an’ phuvjake institucije kaj trail personalno vol perdal pire reprezentantura.
2. Svakones si chachipen te egalno lel varesavi oficijelno butji an phuv kaj trail.
3. Manushengi voja si baza vash e phuvjake institucije. Kadi voja trubul te kerel pe’ perdal e oficijelno slobodno alosaripe. O alosaripe shaj te kerel pe vol slobodno vol choral.

Kotor 22
Svakones si chachipen po socijalno azutipe thaj shaipe te reazui/kerel piro agrikulturako, socijalno thaj kulturako chachipen. Te kerel akava so si ramosardino ande ‘kava kotor o manush shaj te rodel zutipe katar pire phuvjake institucije vol mashkarthemutne institucije.

Kotor 23

1. Svako shaj te kerel butji, svako shaj slobodo te alosarel piri butji, svakones trubul te avel lache kondicije pala o butjaripe.
2. Svakones si chachipen pala egalno pokinipe thaj pala egalno butjaripe.
3. Svakone manushe savo butjarel si chachipen po pokinipe savo ka protektuil egzistencija pala leski familija thaj te trubul shaj kerel pe vi socijalno protekcija.
4. Svakones si chachipen te kerel sindikato/firma vol te dzal ande aver sindikato/firma savo ka protektuil/ arakhel lesko intereso.

Kotor 24
Svakones si shaipe te dzal po achalipe/vakacio thaj loshalipe. Svakones si pokindo achalipe/vakacio.

Kotor 25

1. Svakones si chachipen po lacho trajo savo del les shaipe te avel sasto thaj barvalo. Svakones si chachipen te rodel protekcija pala piri familija, te rodel habe, sheja, draba, socijalno azutipe, te rodel socijalno protekcija kana naj les butji, kana si nasvalo, kana nasti kerel butji.
2. E dejan thaj e chavren si chachipen po specijalno azutipe. Sa e chavre len egalno socijalno zutipe vi kana si bijande an legalno prandipe vi kana naj.

Kotor 26

1. Svakones si chachipen te dzal an skola. E cikni thak mashkarni skola chi pokinel pe’. E tehnichko thaj profesionalno edukacija trubul te avel globalno, bari edukacija trubun savore te hatjaren.
2. E edukacija trubul te dzal an direkcija te bararel thaj shukarel manushesko personaliteto leske chachipena thaj leski sloboda. E edukacija trubul te bararel hatjaripe thaj amalipe mashkar e manusha, te bararel hatjaripe mashkar e rase thaj mashkar e avrchande patjiva thaj butji save keren e “Jekhethaneske nacije”.
3. O dad thaj e dej majanglal alosaren skola pala pire chavre.

Kotor 27
Kana vareko kerel varesavo artistikano kotor vol pustik (lil) si les shaipe te protektuil piro moralno thaj materijalno intereso.

Kotor 28
Svakones si chachipen te trail ande phuv kaj kadala chachipena save si ramosarde (skrinisarde) an kadi deklaracija shaj realizuin pe’.

Kotor 29

1. Svakones si responsabilitto pala o than savo del les chchipen te bararel piro personaliteto.
2. Kana varesavo manush kamel te realizuil/kerel piro chachipen khonik chi tromal te kerel leske prohibicija, vol te kerel, godo chi trubul te avel varekaski personalno voja.
3. Sa kadala chachipena chi troman te kerenpe kontra e Jekhethaneske nacije.

Kotor 30
Ni jekh kotor an kadi deklaracija chi trubul te hatjarel pe’ sar shaipe pala varesavi phuv, pala varesavi grupa vol manush te kerel varesavi butji savi si kontra pala varesave chachipena save si ramosarde ande kadi deklaracija.